16 Zuig/laad/loslocaties en wingebieden “in den natte”

Zuig/laadlocatie “in den natte”
Een zuig/laadlocatie is de plaats waar werktuigen zoals hoppers, beunschepen of bakken worden geladen voor het transport van materiaal.

Wingebied “in den natte”
Een wingebied is het gebied waar met een stationair werktuig materiaal wordt verwijderd.

Loslocatie “in den natte”
Er zijn twee locaties waar men het gebaggerde materiaal kan dumpen t.w.:

• Aan de wal dan spreekt men over een zogenaamd droog stort (zie verder paragraaf 17.1 )
• Op een andere plaats op de waterbodem in dat geval spreekt men over een zogenaamd nat stort. Dit laatste wordt bedoeld met een loslocatie “in den natte”
  

Materiaal
Materiaal is de materie die met baggerwerktuigen wordt verwijderd en eventueel elders weer gestort wordt, zoals modder, slib, zand etc, dan wel met stortwerktuigen wordt aangebracht, zoals keien en stenen.
Materiaal is ook de verzamelnaam van bijvoorbeeld reservemateriaal dat op de werktuigen wordt gebruikt zoals zandpompdelen, pijpen, kabels, motor/machineonderdelen etc.

Materieel
Materieel is de verzamelnaam van de werktuigen die in de bedrijfstak worden ingezet.

Toelichting
Materiaal kan worden geladen in een zuigvak (hoppers en beunschepen), langs de wal (aanvoer van stortmateriaal per as), op een rede (overslag van stortsteen vanuit een bak op een steenstorter), via de kade (met behulp van kranen laden en lossen van onderdelen) of via een roll-on / roll off systeem [vrachtauto’s worden geladen op pontons die aan de wal weer van de ponton afrijden].
In bepaalde gevallen kan een laadlocatie ook ingericht zijn voor het laden van materieel via float-on, float-off. Dit hoofdstuk beperkt zich echter tot die locaties waar zand, stenen of overige materialen worden gewonnen/geladen om dit te verwerken in het project.

Risico’s
Risico's op de zuig/laadlocaties, wingebieden en loslocaties voor “natte storten” worden onder andere bepaald door:

• getijden, stroming, golfslag, deining
• beschutting
• verkeersintensiteit scheepvaart (langsverkeer)
• politieke onstabiliteit (overzee),
• personen- en goederen verkeer naar en van het schip

Deze items worden behandeld in paragraaf 16.1.1 t/m 16.1.5

Verder zijn de hierna genoemde aanwezige stoffen in de waterbodems en specifieke werkzaamheden om bepaalde stoffen te verwijderen (ontzilten) een belangrijke bron van risico’s:

• verontreinigingen in de vorm van toxische stoffen en/of ontvlambare/explosieve luchtmengsels
• het vrijkomen van gevaarlijke natuurlijke gassen
• explosieven in de waterbodem
• vreemde voorwerpen in de waterbodem
• ontzilten van materiaal

Deze items worden behandeld in paragraaf 16.2.1 t/m 16.2.6

Toelichting
Getijden, stroming, golven en deining hebben allen invloed op het baggerproces. Golven kunnen bijvoorbeeld aanleiding geven tot snelle verticale bewegingen van het schip t.o.v. de bodem. Getijden veroorzaken meestal heel langzame verticale bewegingen van het schip t.o.v. de bodem. Bij extreme getijdeverschillen kan dit echter leiden tot extreme hoogte verschillen van het werktuig t.o.v. de bodem tussen hoog en laagwater. Verder kan dit laatste gepaard gaan met extreme stromingen van het water. Het zal duidelijk zijn dat men in deze extreme situaties rekening moet houden met grote risico’s specifiek m.b.t. de constructiedelen die bij het zuig/snijproces de bodem raken of die zorgen voor de positionering van het werktuig (bijvoorbeeld spudpalen).

Risico’s

• Getijden, deining en golven kunnen aanleiding geven tot verticale bewegingen van het schip ten opzichte van de bodem. Dit heeft gevolgen voor dat deel van het baggerwerktuig waarmee men de grond lossnijdt en opzuigt (zuigkop, snijkop(cutter)) of afgraaft (graafbak en hydraulische grijper). Op zeegaande schepen zoals sleephopperzuigers worden deze bewegingen (die zonder correctie ook de bewegingen van de zuigkop beïnvloeden) doorgaans gecorrigeerd door deiningscompensatoren. Deze werken optimaal bij slingerende bewegingen van het schip. Bij stampen blijft het risico bestaan dat (bij lange zuigbuizen) de zuigkop ten opzichte van de bodem achteruit beweegt.
• Het gebruik van spudpalen voor de positionering van een werktuig/ponton/schip geeft bij sterke stroming niet altijd voldoende zekerheid.
• Aan elkaar afgemeerde vaartuigen (bijvoorbeeld bij het overladen van stortsteen) kunnen door de inwerking van golven op de laadlocatie sterk bewegen. Hierdoor wordt de hanteerbaarheid van beide vaartuigen nadelig beïnvloed.
• Vaak gebruikt men de geladen conditie van een hopperzuiger om personen over te laten stappen. In de geladen situatie is het niveauverschil tussen de hopperzuiger en de personeels- en/of werkboot namelijk het kleinst. Het nadeel is echter dat er bij golfslag, vooral bij stilliggende schepen, gevaarlijke situaties kunnen ontstaan bij het overstappen omdat er golven over het dek van de sleephopper kunnen spoelen.
• In gebieden waar extreme weersomstandigheden kunnen voorkomen denk aan cyclonen, zware ijsvorming etc. kunnen diverse risico's aan de orde komen.

Maatregelen

• Bepaal de condities waaronder met het werktuig nog veilig gewerkt kan worden (of laat het bepalen). Dit zal bijvoorbeeld voor stationair materieel anders zijn dan voor zeegaand materieel. Bij stationair materieel zoals cutterzuigers die onder normale omstandigheden op spudpalen werken kan men indien zij zijn uitgerust met een X-mastree (tijdelijk) overgaan op het werken op ankers en draden. Andere stationaire pontons die normaal gepositioneerd zijn op spudpalen kunnen bijvoorbeeld (tijdelijk) afgemeerd worden langs een ponton dat gefixeerd is op ankers en draden. Deze voorbeelden geven aan dat er vaak alternatieve werkwijzen mogelijk zijn.
• Bepaal, reeds voor aanvang van het werk, de golfspectra waarbinnen nog veilig gewerkt kan worden onder bepaalde condities. Let hierbij op scenario’s voor veranderende weerscondities. De snelheid waarmee golfvelden en deiningspatronen opbouwen, geeft een goede indicatie voor de snelheid waarmee acties moeten worden ondernomen om eventueel te stoppen met werken/baggeren en om indien nodig het materieel te verplaatsen naar een beschutte plaats.
• In een omgeving met getijde en stroming zal men ook binnen de afgesproken condities waarbij men (nog) mag werken alert dienen te zijn. Hierbij zijn getijtafels en stroomtabellen een belangrijke bron van informatie
• Bij stationair materieel zoals cutterzuigers moet men ook nog rekening houden met het eventueel loskoppelen van de drijvende leiding.
• Kies waar mogelijk voor het overladen van materiaal (bijvoorbeeld stortsteen) een beschutte locatie.
• Stem de plaats waar van- en aan boord gegaan wordt altijd af met de officier van de wacht. Laat, indien mogelijk, lij maken. Zorg dat het overstappen van personen plaatsvindt als het schip vaart over de voorsteven heeft.
• In gebieden waar extreme weersomstandigheden kunnen voorkomen dient men voor de start van het project een apart calamiteitenplan op te stellen gericht op deze extreme weersomstandigheden. In dit calamiteitenplan dient elk risico afgedekt te worden met de juiste maatregelen ( zie verder paragraaf 15.10 "Aanpak projectrisico's, opnemen in plannen en noodoraganisatie").

Situatie
De mate van beschutting van de locatie heeft directe gevolgen voor zowel de keuze van het materieel als de logistiek.
Door veranderingen in het weer kan een goed beschutte locatie vrij snel veranderen in een plaats waar grote schade aan materieel mogelijk is en personen aan onverantwoorde risico's worden blootgesteld.

Maatregelen

• Bepaal de werkwijze bij het veranderen van wind- of golfrichting.
  
• Zorg dat het (hulp)materieel geschikt is voor het (eventueel snel) verplaatsen van werktuigen en leidingen.
• Zorg voor golfmonitoring om te voorkomen dat schade aan personen en materieel optreedt door golfbewegingen.
  

situatie
Bij een laadlocatie, op een rivier of een zuigvak op open water of buitengaats, is de verkeersintensiteit van de scheepvaart ter plaatse van grote invloed op het werk.

Maatregelen

• Zorg dat verkeersbegeleiders zijn geïnformeerd over werkzaamheden.
• Voer de juiste verlichting en dagmerken.
• Houd uitkijk, speciaal als met kraanschepen wordt gewerkt nabij vaarwaters
• Zuigvakken op open zee dienen aangemeld te worden aan de officiële instanties die dit kenbaar maken aan de scheepvaart via een “notice to Mariners”. Soms wordt een zuiggebied aangegeven met markeringsboeien.

Situatie
Politieke discussies over eigendom van een laadlocatie of grenzen die betwist worden kunnen soms leiden tot ongewenste handelingen van de lokale bevolking. Dit kan zeer risicovolle gevolgen hebben voor de medewerkers aan de wal en/of de bemanning aan boord van de schepen/werktuigen.
Piraterij in de directe omgeving van de laadlocatie kan bijdragen tot het lopen van extra risico's.

Maatregelen

• Bij baggerwerkzaamheden in grensgebieden tussen staten is het van groot belang dat de schepen zo snel mogelijk op de hoogte zijn van de territoriale grenzen.
• Het verdient de voorkeur om deze grenzen met een bepaalde veiligheidsmarge aan te houden en de kapiteins en schippers te wijzen op het belang deze marge te respecteren.
• Een ander gevolg van het werken in grensgebieden heeft betrekking op het informeren van hulpdiensten. Zie hiervoor ook calamiteitenregelingen (zie paragraaf 15.10 ).
  

Situatie
Voor de beveiliging van de schepen (security) is het noodzakelijk om afspraken te maken over de wijze waarop bezoekers van de schepen bekend worden gemaakt aan de kapitein. Onder bezoekers worden alle mensen verstaan die geen deel uitmaken van de bemanning. Onder deze groep vallen onder andere; medewerkers van het project, medewerkers van de opdrachtgever/consultant, lokale autoriteiten, medewerkers van leveranciers en overigen. Hierbij kan er nog onderscheid gemaakt worden in de soort bezoekers. Medewerkers van het project kunnen bijvoorbeeld in een andere beveiligingsklasse vallen dan de overige bezoekers.

Maatregelen

• Stem beveiligingsmaatregelen af met de lokale autoriteiten
• Bepaal de wijze waarop bezoekers aan de schepen geïdentificeerd kunnen worden door de scheepsleiding.
• Stem de te volgen werkwijze zo af met de kapiteins dat zij niet in conflict kunnen komen met het Ship Security Plan.
• De goederenstroom naar boord dient voorzien te zijn van de juiste documenten en aan boord gecontroleerd te worden.

Verwijzingen

Verwijzingen naar wettelijk kader

• zie leeswijzer AB art. 7.17d - Veilig aan- en van boord komen
  
• lijst met aanverwante wetsartikelen van leeswijzer Veilig aan- en van boord komen
  

Overige verwijzingen:
Zie verwijzingsmatrix: Veilig aan- en van boord komen

Onderwerpen
In deze paragraaf worden de volgende onderdelen behandeld:

• Grondsoorten
• Verontreinigingen in de waterbodem
• Het vrijkomen van gevaarlijke natuurlijke gassen
• Explosieven in de waterbodem
• Vreemde voorwerpen in de waterbodem
• Grondbehandeling
  

Begripsbepalingen
De grondsoorten in de waterbodems kunnen variëren van zacht (modder, slib, veen, los zand etc.) tot zeer hard (rotsachtige bodem).
Ook kan de grondsoort taai zijn (klei etc.). Voor het baggerproces zijn dit zeer belangrijke gegevens omdat de productie meestal direct samen hangt met de grondsoort. Arbo-technisch is dit een wat minder interessant gegeven omdat de risico’s zich meestal beperken tot meer of minder slijtage van de baggerdelen. Het enige is dat bij reparatie en onderhoud in het algemeen de risico’s hoger zijn dan tijdens het normale baggerproces.

Risico’s
Bij extreme situaties van grondsoorten (hardheid, taaiheid etc.) kan het voorkomen dat men beschadigingen krijgt aan andere delen dan de standaard slijtdelen van het baggerwerktuig. Dit kan zijn door trillingen door het gehele werktuig of grote krachten op bepaalde delen van het baggerwerktuig.

Maatregelen
Regelmatige controle van die delen die bij het baggeren van extreme grondsoorten door trillingen of grote krachten zwaar belast worden

Begripsbepaling
Bij het baggeren in bepaalde zuig/laadlocaties en/of wingebieden kunnen nog explosieven (bommen, granaten, mijnen etc.) voorkomen uit vroegere oorlogshandelingen. Denk hierbij ook aan de voormalige aanvliegroutes voor bombardementen. Verder kan men explosieven aantreffen in [voormalige] dumpgebieden van munitie, voormalige oefengebieden (shooting range) of explosieven die buiten zo’n oefengebied zijn beland.

Toelichting
Indien men in de te baggeren gebieden te maken kan krijgen met achtergebleven explosieven dient het project uitgevoerd te worden onder een specifiek regime waarin alle mogelijke risico’s die hiermee samenhangen geëlimineerd of beperkt worden tot een aanvaardbaar niveau. Hiermee reeds rekening houden tijdens de aanbesteding.
De risico’s en de maatregelen om deze risico’s te beperken tot een aanvaardbaar niveau worden behandeld in paragraaf 21.4

Toelichting
Kleinschalig onderhoudsbaggerwerk kan worden uitgevoerd met kleine zuigers, kraanschepen, backhoes en molens. Met uitzondering van kleine zuigers, kunnen metalen voorwerpen, keien en andere vaste delen in de specie eenvoudig worden herkend bij het boven water komen. Soms lukt het om de vreemde voorwerpen te verwijderen voordat de bak, emmer of grijper gelost wordt. Hiervoor kan gebruik worden gemaakt van zeven (grofmazig) over de beun.
Buiten de bovengenoemde vreemde voorwerpen kunnen er ook archeologische voorwepen bij zitten. Zie verder onder maatregelen.

Risico’s

• Vastraken van vreemde voorwerpen in beun van bakken etc
• Vervuilen van stortplaats

Maatregelen

• Bij werken met een backhoe, kraanschip of emmermolen de inhoud van de grijper, bak of emmers legen op een grove zeef die over de beun ligt.
• Reinig regelmatig de zuigkop en cutter van cutterzuigers.
• Zorg voor een afvoermogelijkheid van grof vuil
• Voor archeologische vondsten geldt in Nederland de wetgeving zoals vastgelegd in:
  
  
  • monumentenwet 1988 artikel 53 [meldingspicht]
    aanmeldadres “Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed” te Amersfoort
    
  • Burgelijk Wetboek boek 5 artikel 13 [eigendomsrecht]
    

Toelichting
Hiermee worden grondbehandelingen bedoeld die men uitvoert nadat de specie van de bodem verwijderd is.

Toelichting
Voor het ontzilten van een lading zeezand in [beun]schepen wordt [zoet of soms brak]water over de lading gestort. Via dit extra water, wat op de lading wordt gebracht en dat door de lading wordt gespoeld, wordt zout onttrokken aan de lading.

Risico's
Het schip loopt hierdoor extra risico's die verband houden met de toelaatbare ladingscapaciteit van het schip.

Maatregelen

• Zorg voor voldoende ruimte boven de lading, om het proces van ontzilten tijdens de reis te kunnen uitvoeren.
• Zorg dat het ontzilten gelijke tred houdt met het droogpompen van de lading (vertikaal watertransport in de lading).
• Stem de laadsnelheid af met de laadinstallatie.

Omvang van het onderwerp stort
Het onderwerp stort is op deze website ingedeeld in de volgende groepen:

• Natte stort paragraaf 16.3
• Droge stort paragraaf 17.1 t/m 17.1.10
• Stortleidingen paragraaf 19.4
• Stortkisten paragraaf 19.5
• Stortmaterieel hoofdstuk 20

Onder de paragrafen (17.1 t/m 17.1.10) worden de risico’s behandeld met betrekking tot de werkzaamheden van de medewerkers op het stort die niet genoemd zijn onder de andere hierboven genoemde paragrafen.

Begripsbepaling
Van een ‘natte stort’ is sprake als materiaal onder water gestort wordt. Onder de loslocaties “natte stort” worden alle onderwater storten begrepen. Dit zijn onder andere:

• alle dumpplaatsen voor hoppers, dumpbakken, beunschepen, steenstorters etc
• alle locaties waar door middel van een sproeiponton, eindponton specie vanuit een drijvend- of zinkerleiding op de waterbodem wordt gestort

Voorbeelden van natte storten zijn:

• het onderwater storten van materiaal in diepe gaten onder water (bijvoorbeeld grindgaten)
• vooroever suppleties
• het begin van landaanwinning (onderwater deel)
• het storten van vervuilde specie in onder water gelegen slibbergingen

Risico’s

• De belangrijkste risico’s met betrekking tot loslocaties “natte stort” zijn de risicio’s die behoren tot de standaardrisico’s van de desbetreffende typen schepen, bakken, pontons etc en de risico’s met betrekking tot getijden, stroming, golven, deining .
• Voor een nat stort geldt tevens het risico van het aan de grond lopen bij het dumpen met hoppers, dumpbakken, beunschepen, steenstorters etc.

Maatregelen

• Zorg continu voor bijgewerkte surveygegevens met diepgangen van stortgebieden
• Markeer duidelijk de obstakels in de buurt van een nat stort (ondiepten)
• Zie maatregelen bij “Getijden, stroming, golven, deining” zoals omschreven onder paragraaf 16.1.1