17 Loslocaties (droge stort), ontgravingen, afgravingen en ophogingen

Begripsbepaling
Droge stortlocaties kunnen bestaan uit een depot(stockpile), voorbelastingspakket, een landaanwinning of strandaanvulling. Bovengrondse slibbergingen vallen ook onder deze groep. Droge storten worden op baggerprojecten veelvuldig toegepast. Dit gebeurt op z.g. loslocaties. Bij depots onderscheid men twee varianten in de aanvoer van de grond t.w.:

• Aanvoer van een grondwatermengsel via een leiding naar een stortlocatie aan de wal. Dus ook als het stortmengsel in eerste aanleg nat is spreekt men bij het storten van grondmengsels op land van een ‘droog stort’.
• Aanvoer van droge grond via overslag, bijvoorbeeld uit beunschepen met behulp van hydraulische kranen, vrachtwagens, dumpers etc.

Omvang onderwerp
Het onderwerp stort is op deze website ingedeeld in de volgende groepen:

• Natte stort paragraaf 16.3
• Droge stort paragraaf 17.1 t/m 17.1.12
• Stortleidingen paragraaf 19.4
• Stortkisten paragraaf 19.5
• Stortmaterieel hoofdstuk 20

Onder de paragrafen 17.1 t/m 17.1.12 worden de risico’s behandeld met betrekking tot de werkzaamheden van de medewerkers op het stort die niet genoemd zijn onder de andere hierboven genoemde paragrafen.

Inrichting van een droge stort voor de aanvoer van een grondwatermengsel
De droge stort in deze variant wordt in de meeste gevallen als volgt opgebouwd. Men maakt stortdijken van een bepaalde hoogte om het eerste niveau of zoveel hoger als men wil gaan om de hoeveel grond van het te vullen stort te kunnen bergen. Met brengt in de dijk van het stort een of meer stortkisten aan om het overtollige stortwater te kunnen afvoeren.

Foto van een droog stort

Afhankelijk van de grondkwaliteit van het dijkmateriaal moet men nog stortplastic tegen de stortdijk en stortbodem aanbrengen om doorwateren van de stortdijken te voorkomen.
Verder dient men de stortleiding, waarop het stationaire werktuig of een sleephopper wordt aangesloten, door te trekken tot de positie binnen de dijken van het stort op de plaats waar men wil beginnen met storten.
Binnen het stort dient men in de stortleiding minimaal één broekstuk met twee stortafsluiters aan te brengen waarna er twee eindleidingen doorlopen naar de stortplaats. Hierdoor kan men wanneer nodig overschakelen van de ene op de andere eindleiding. De afstand tussen de eindleidingen en de stortkist(en) moet voldoende groot zijn zodat er alleen stortwater door de stortkist gaat lopen en geen zand/water mengsel.
Nadat de stortdijken zijn gemaakt, het stortplastic is aangebracht, de stortkist(en) zijn ingegraven en de stortleiding is aangelegd kan het stortproces beginnen. Men spuit het zand/ watermengsel via een storthoedje op het stort waarbij het storthoedje zorgt voor de benodigde verspreiding van het mengsel. Het zand blijft nadat het op het stort is neergedaald en tot stilstand is gekomen liggen terwijl het water naar het diepste punt van het stort loopt. Het overtollige stortwater wordt via het diepste punt aan de andere kant van het stort via de stortkisten afgevoerd.
Een bulldozer dient het zand rondom het storthoedje zoveel mogelijk weg te schuiven naar de zijkanten en de voorkant. Hierdoor blijft de opening voor het storthoedje zolang mogelijk vrij van het opbouwende zand waardoor men zolang mogelijk door kan spuiten op dezelfde plaats. Als het niveau van de grond voor de pijp te hoog wordt gaat men over op een andere straal en wordt er aan de straal die men verlaten heeft weer een pijp aangelegd. Hierna kan het proces weer verdergaan.
Op deze manier kan men een heel stort vullen tot een bepaald niveau. Indien men naar een hoger stortniveau wil kan het hele proces herhaald worden. Hiervoor moeten echter de stortdijken wel hoog genoeg zijn. Indien dat niet het geval is moet men eerst de stortdijken verhogen voordat men op een hoger niveau kan spuiten.

Toelichting
Op een droog stort wordt het aangebrachte materiaal geëgaliseerd en verdicht met bulldozers, laadschoppen (wheelloaders/shovels) of andere machines. Werkzaamheden op het stort leveren situaties op waarbij zowel personen als machines vlak bij elkaar werken. Hierdoor is extra oplettendheid vereist van zowel de machinisten[operators] als de individuele werknemer. Door het oppervlak waarover het stortwerk is verdeeld is de leidinggevende fysiek niet in staat aanwezig te zijn op alle plaatsen waar werkzaamheden worden uitgevoerd. Voor eenvoudige werkzaamheden wordt vaak lokaal personeel ingehuurd. Deze personen blijken niet altijd te beschikken over kennis van de werkzaamheden, werkmethoden en het doel en gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen.

Risico’s
Op loslocaties (stort) kunnen onderstaande risico’s zich voordoen:

• bedolven worden onder zand of grondverschuivingen
• wegzakken in drijfzand of modderinsluitingen
• aangereden worden door materieel
• geraakt worden of bekneld raken tijdens het in positie brengen en montage van stortleidingen
• omvallen of wegzakken van materieel of het raken van obstakels
• onweer, bliksem
• beschadigen van kabels en leidingen
• geen goede verlichting/communicatie
• fijn stof/kwartsstof
• het bergen van verontreinigde grond/slib
• Ultraviolette straling
• het ontbreken van voldoende juiste kennis bij stortmedewerkers

Deze risico’s worden hieronder elk afzonderlijk behandeld

Bulldozers bezig op een stort

Toelichting
Graafwerkzaamheden op het stort kunnen bestaan uit het ophogen van stortdijken, het afgraven van het stort of het graven van sleuven als voorbereiding voor het aanleggen van riolen, kabels en leidingen. Tevens kan het voorkomen dat, ten behoeve van metingen van grondwaterdruk, putten worden gegraven. Alleen het ophogen van stortdijken wordt onder deze paragraaf behandeld. De overige onderwerpen worden behandeld in de volgende paragrafen:

• Het afgraven van het stort wordt behandeld in paragraaf 17.2.1 t/m 17.2.11
• Het graven van sleuven en putten wordt behandeld in paragraaf 17.2.2
  

Risico’s
Bedolven worden onder zand of grondverschuivingen

Maatregelen

• Laat de stortdijken ontwerpen (materiaal, hoogte, maximum helling van het talud, gebruik van stortplastic etc.) door een deskundige binnen het bedrijf;
• Zorg bij het maken en ophogen van stortdijken dat men zich houdt aan de ontwerpcriteria (zie hierboven);
• Let tijdens stortwerkzaamheden vooral op het talud aan de stortkant. Voorkom afkalven van het dijktalud door onderspoeling;
• Zorg bij verlaten van de werklocatie dat taluds voldoende zijn afgevlakt (45 graden).

Verwijzingen
Verwijzingen naar wettelijk kader
AB art 3.37 Voorkomen instabiliteit

Toelichting en risico’s
Drijfzand
Bij het opspuiten van storten is er altijd het risico van drijfzand. Drijfzand is een gel van korrelig materiaal zoals zand of klei en water. Drijfzand is zowel vloeibaar als een vaste stof. De viscositeit kan plotseling veranderen onder druk. Bij het betreden van een stort waar sprake is van drijfzand is er een grote kans dat men hierin wegzakt. Alhoewel men onder normale omstandigheden niet zal verdrinken in drijfzand is het wel erg lastig om er uit te komen. Verder kan men makkelijk in paniek raken als men er plotseling tot z’n middel inzakt.

Modderinsluitingen
Bij het opspuiten van storten kunnen modderinsluitingen ontstaan door onregelmatige afvoer van water uit het stort. Ook komt het voor dat opdrachtgevers verlangen dat er extra slib wordt verwerkt in een stort. Hierdoor kunnen “zachte” plekken ontstaan waarin men kan wegzakken. Deze plekken zijn vooral verraderlijk omdat indien men over zo’n stort loopt niets in de gaten heeft omdat het overal hard lijkt terwijl men plotseling in een zachte plek kan stappen.

Maatregelen

• Men dient omwonenden, passanten en andere bezoekers de toegang tot het terrein te beletten. Dit kan bijvoorbeeld door het plaatsen van gesloten afzettingen (bouwhekken) en waarschuwingsborden. De waarschuwingsborden dienen in ieder geval informatie te bevatten over het gevaar van drijfzand. Indien afzetting niet mogelijk is (bijvoorbeeld bij strandaanvulling) dient men in ieder geval toezicht te houden op de mensen die het werkterrein betreden;
• Meetwerkzaamheden op een “vers” stort dienen uitgevoerd te worden met twee personen. Probeer zo veel mogelijk gebruik te maken van de aanwezige transportmiddelen (bijvoorbeeld 4×4 terreinwagens);
• Laat personen die regelmatig alleen op het stort werken (zoals surveyors) begeleiden;
• Indien zachte plekken worden vastgesteld: breng markering aan;
• Zorg voor voldoende verlichting;
• Zorg dat grondverzetmaterieel niet te dicht bij de zijden van het stort komt en daardoor kan wegzakken;
• Indien er gewerkt moet worden dicht bij de zijden van het stort zorg dan voor de benodigde reddingsmiddelen in geval men in drijfzand terechtkomt.
  
  
  • Hierbij kan men bijvoorbeeld om de zoveel meter klimhulpen aanbrengen (touw met knopen die aan één zijde boven aan de dijk verankerd worden en die met de andere zijde naar beneden hangen in het stort). Indien men bij de laatst genoemde werkzaamheden in het drijfzand terecht komt kan men via zo’n klimhulp (indien nodig aangereikt door een collega) naar boven klimmen tegen het gladde plastic van de dijk.
  • Zorg ook voor een reddingsboei en loopplank voor noodgevallen bij een eventuele reddingsoperatie .
  • Het zal duidelijk zijn dat men de bovengenoemde werkzaamheden nooit alleen mag uitvoeren.
    

weggezakt in drijfzand

Situatie
In de loop der jaren zijn steeds hogere eisen gesteld aan de snelheid waarmee een stortlocatie in gebruik kan worden genomen. In toenemende mate worden steeds grotere en zwaardere machines ingezet. Door de uitgestrektheid van sommige stortlocaties neemt ook de hoeveelheid benodigde pijpen toe. De voorraad moet veilig zijn opgeslagen.

Risico’s

• geraakt worden door wegrollende pijpen
• wegzakken van materieel in drijfzand of zachte plekken in het stort
• het raken van obstakels door stortmaterieel

Maatregelen

• zorg dat de opslag van niet in gebruik zijnde stortpijpen, veilig en stabiel wordt uitgevoerd. (opslag in kruisverband, onderlaag borgen met keggen of krammen en kettingen);
• Het risico van het wegzakken van materieel in drijfzand kan verminderd worden door het verlagen van de vlaktedruk door bredere banden of tracks. Ondanks deze maatregel die zeker een positieve bijdrage levert, blijft het wegzakken in bepaalde situaties nog mogelijk. Daarom stortwerktuigen standaard voorzien van een sleepdraad om het uittrekken van materieel bij wegzakken direct te kunnen starten;
• Zorgen voor ontsnappingsmogelijkheden als machines wegzakken in het stort. Zie volgende opmerkingen:
  
  
  • Bij drainagemachines worden de ruiten van de cabine vaak voorzien van spijlen i.v.m. mogelijke draadbreuk. I.v.m. ontsnappingsmogelijkheden deze spijlen verwijderen of een spijlenrek maken dat demontabel aangebracht is aan de binnenzijde. Verder moet het glas gebroken kunnen worden met een lifehammer (deze moet in de cabine aanwezig zijn);
  • Indien ontsnapping via de toegangsdeur(en) of ramen niet (meer) mogelijk is kan een dakluik een laatste reddingsmogelijkheid zijn (N.B. Het zal duidelijk zijn dat een dakluik de veiligheidskooiconstructie/rolbeugel niet mag verzwakken);
• Gebruik ook pijpenwagens met voldoende brede banden bij transport van leidingen over het stort;
• “zachte plekken” in het stort duidelijk markeren en zorg dat deze markering aanwezig blijft;
• markeer de positie van obstakels op het stortterrein (zwerfkasten voor verlichting, zakbakens, meetputten).

Risico’s
Op het stort zijn zowel mensen als machines in elkaars directe nabijheid werkzaam waardoor het risico van het aangereden worden volop aanwezig is. Grondverzetmaterieel wordt ook steeds stiller en sneller, waardoor mensen niet op tijd bemerken dat ze kunnen worden aangereden.

Maatregelen

• Het opzetten van een goede logistieke aanpak tijdens de werkvoorbereidingsfase is hierbij onontbeerlijk. Dit is niet alleen in het belang van het voorkomen van aanrijdrisico’s maar ook voor een efficiënte bedrijfsvoering;
• Voor dumpers, vrachtwagens etc. rijwegen uitzetten waardoor duidelijkheid ontstaat wanneer men in de gevarenzone komt;
• In gebieden waar ook mensen heen en weer lopen zorgen voor apart aangegeven looppaden;
• Al het grondverzetmaterieel dient te zijn uitgerust met een achteruitrijdsignalering;
• Snelheden van het materieel aanpassen aan de gesteldheid van het terrein;
• Op die plaatsen waar zowel grondverzetmaterieel als mensen aan het werk zijn en waarbij dit niet te scheiden is (denk bijvoorbeeld aan het aanleggen van pijpen etc.) zorgdragen voor voldoende toezicht en overzicht (degene die hiermee belast zijn kunnen dus niet volledig meewerken!);
• Zorg dat iedereen op het stort buiten z’n standaard PBM’s een fluorescerend hesje draagt zodat men gezien wordt;
• Zorg dat bezoekers op het stort begeleid worden zodat ze niet in gevaarlijke situaties kunnen komen;
• Zorg voor begeleiding van extra brede of lange lasten over het stort.

Verwijzingen
Verwijzingen naar wettelijk kader
AB art 3.14 Verbindingswegen

Situatie
Stortleidingen worden regelmatig verplaatst. Hiertoe wordt de leiding opgebroken en elders op het stort weer samengesteld.
Transport van stortleidingen over korte afstanden wordt veelal uitgevoerd met laadschoppen (wheelloaders/shovels) of graafmachines (excavators). Bij transport over langere afstanden wordt gebruik gemaakt van pijpenwagens. Deze zijn vaak voorzien van speciale (brede) banden, waardoor ze minder snel wegzakken in de ondergrond.
Bij de laadschop wordt de pijp meestal opgetild met behulp van een hydraulische pijpenklem, een vorkset of via een aangepaste graafbak. Bij de laatste twee procedures dient men de pijp nog wel te borgen (zie paragraaf 20.1.1 ). Het hijsen van een pijp aan de bak is bij een laadschop niet mogelijk vanwege te weinig hijshoogte.
Bij de graafmachine is de hijshoogte geen probleem en hier is de graafbak veel smaller waardoor bij graafmachines de pijpen gehesen worden via stroppen aan een hijsoog aan de onderkant van de graafbak. Voor hijswerk dient de graafmachine echter wel gecertificeerd te zijn. (zie voor dit onderwerp verder paragraaf 20.1.3.2 ).
De te transporteren pijpen met een lengte van doorgaans 6-12 meter hebben bij transport met behulp van een laadschop of graafmachine dus een tranportbreedte van 6 tot 12 meter. N.B. ook transportbreedtes van 24 meter (2 x pijp van 12 mtr) komen voor.

Risico’s

• geraakt worden tijdens het transport van pijpen (door het vallen van de pijp uit de bak door onstabiliteit of door het eind van de pijp bij draaiende beweging van de laadschop of graafwerktuig);
• beklemming tijdens de montage van de leiding;
• onvoldoende verlichting waardoor bovenstaande risico’s groter worden.

Maatregelen

• draag zorg voor veilig en stabiel transport (beperk de lengte van pijpstukken);
• zorg tijdens het transport van pijpen dat deze geborgd zijn tegen het af/uitrollen (zie verder paragraaf 20.1.1 );
• controleer bij het verplaatsen van leidingen eerst of de machinist(operator) van de laadschop of graafmachine weet wat er gebeuren moet;
• belast bij het aanleggen van leidingen één persoon met het geven van aanwijzingen aan machinisten;
• de leidinggevende dient overzicht en toezicht te houden bij het aanleggen van leidingen;
• gebruik pensleutels of porren bij vastbouten van leidingstukken;
• zorg voor voldoende verlichting bij de werkzaamheden.

aangepaste pensleutel waardoor men niet met de vingers klem kan komen

Risico’s
Het kenmerk van veel (droge) stortlocaties is dat ze een zekere uitgestrektheid hebben. Hierdoor zullen alle objecten op de vlakte als hoogste punt kunnen worden beschouwd. Bij onweer is de kans groot dat de bliksem op dit hoogste punt inslaat. Surveyors met een antenne voldoen bijna altijd aan dit kenmerk.

Maatregelen (algemeen)

• Voor algemene maatregelen m.b.t. risico's bij onweer en bliksem zie paragraaf 12.7 "Blikseminslag";
• laat geen personen alleen op het stort lopen bij (dreiging van) onweer;
• Indien men wordt overvallen door onweer laat mensen van het stort ophalen met een auto. Binnen in een auto (omhulsel van metaal - kooi van Faraday) is men relatief veilig. Bij bliksem dus geen mensen in de open laadbak van een pick-up vervoeren;
• Maak afspraken over de tijd die na de laatste donderslag moet zijn verstreken voordat men weer op het stort mag komen.
  

Maatregelen voor hoog materieel
Voor hoog materieel zoals kranen etc gelden de volgende maatregelen:

• Bij dreigend onweer materieel buiten gebruik stellen;
• De machinist/operator moet de cabine verlaten als het onweer nog 3 kilometer van het project verwijderd is. Dit is het geval als er ongeveer 10 seconden verstrijken tussen bliksemflits en de donderslag;
• Indien de machinist/operator niet op tijd de cabine kan verlaten, moet hij in de cabine blijven tot hulpverleners het sein “veilig” hebben gegeven. Bij blikseminslag werkt de cabine als een kooi van Faraday en is de machinist veilig, op voorwaarde dat hij de wanden niet aanraakt en de cabine niet verlaat.
  

verwijzing
Voor algemene informatie over blikseminslag zie paragraaf 12.7.

Onderwerpen Dit item bestaat uit de volgende twee onderwerpen

• Hoogspanningsleidingen
• Ondergrondse kabels en leidingen

Toelichting
Droge stortlocaties kunnen in de directe omgeving van bovengrondse hoogspanningsleidingen liggen. Ook bovenleidingen van treinen en trams (hoge laagspanning) vormen een gevaar. Met name als het materieel een groot bereik heeft, zoals hijskranen of graafmachines, kan men onbedoeld in het overslaggebied terecht komen of zelfs direct kortsluiting maken. N.b. Het overslaggebied is het gebied waarin men met materieel kans heeft om leidingen te raken.
Verder kunnen goederen van metaal onder of nabij de hoogspanningskabels opgeladen worden door inductie.

Risico

• aanwezigheid van personen en/of materieel in het overslaggebied van de spanningsdrager.
• mogelijkheid van inductie van metalen die zich bevinden onder of nabij de hoogspanningskabels

Maatregelen

• Zolang men op voldoende afstand (meestal 50 meter uit het hart) van hoog-spanningsmasten en (meestal 25 meter uit het hart van) laagspanningsmasten blijft, behoeven er geen speciale veiligheidsmaatregelen te worden getroffen. Neem echter altijd contact op met het energiebedrijf. Doorgaans staat op de mast zowel het veiligheidsgebied als het contactadres vermeld.
• Het materieel (dragline, hijskraan, laadschop, hoogwerker) mag met zijn bereik (draaicirkel, horizontaal en verticaal) niet in het overslaggebied komen. Zo nodig moet het bereik worden begrensd of geblokkeerd.
• Maatregelen tegen risico van inductie:
  
  
  • geen metalen delen opslaan/parkeren onder of nabij hoogspanningskabels (voorraden, machines ect.);
  • machines aarden;
  • metalen delen hijsen met stalen hijsmiddelen en kraan aarden.

Situatie
Bij veel droge stortlocaties wordt energie via kabels en leidingen gedistribueerd. In Nederland liggen vele kabels en leidingen onder de grond, elk op hun eigen voorgeschreven diepte. In totaal gaat het om een lengte van circa 1¾ miljoen kilometer. De ondergrondse infrastructuur van Nederland bestaat onder andere uit: water, gas, olie, elektriciteit, CAI, chemicaliën, riolering, telefoon. Dit is in kaart gebracht door het KLIC, het Kabels en Leidingen Informatie Centrum, waarbij graafwerkzaamheden tijdig aangemeld moeten worden. Deze gegevens liggen vast in z.g. KLIC-atlassen. Leidingen die beheerd worden door Defensie zijn niet via het KLIC te traceren. Kabelnetten maken steeds meer gebruik van mantelbuizen. Bij het doorstoten van een dergelijke mantelbuis is de schade aanzienlijk.
In het buitenland kan het voorkomen dat de registratie van genoemde leidingen niet zo (precies) is geregistreerd.

Risico’s

• Het raken van elektriciteitskabels of leidingen bij graafwerkzaamheden op de stortlocatie

Maatregelen

• graaf proefsleuven rondom het stort tot die diepte die tijdens het werk zal worden bereikt;
• Beschadig mantelbuizen niet;
• indien kabels en leidingen moeten worden opgegraven deze eerst opzoeken met (handmatig gegraven) proefsleuven. Indien van toepassing deze bovengronds houden tot het definitieve stortpeil is bereikt;
• gebruik een graafhulp of assistent bij het werken in gebieden waar mogelijk kabels en leidingen in de grond zitten;
• bij het gebruik van verticale drains is het zaak om vast te stellen waar eventueel kabels en leidingen verwacht kunnen worden;
• let op markeringspaaltjes voor hoge druk gasleidingen, brandstofleidingen en energiekabels; N.B. Boven de Kabels en leidingen bevindt zich meestal een waarschuwingsnet (of lint) waarbij de omgeving geïnformeerd wordt over het naderen van een kabel of leiding (niet altijd betrouwbaar soms komt de kabel eerst en dan de waarschuwing).
• Voor nieuwe kabels en leidingen: zorg dat deze duidelijk gemarkeerd ondergronds zijn aangebracht of bovengronds lopen.
• Voor aanvang van de werkzaamheden een graafmelding (KLIC) doen.

Situatie
Op veel stortlocaties wordt ook gedurende duisternis gewerkt. Zowel aan het einde van de dag of 's morgens vroeg kan de omgeving slecht herkend worden. In deze situatie is het lopen over het stort gevaarlijk doordat gaten en kuilen moeilijk te zien zijn.

Risico’s

• gevaarlijke situaties door onvoldoende verlichting

Maatregelen

• Zorg voor goede verlichting.
• Voorbeelden:
  
  
  • Zorg bij het monteren en aanleggen van leidingen voor voldoende verlichting (200-300 lux). Dit is te verwezenlijken door middel van 400 W bouwlampen op een mast met een eigen aggregaat. Voordeel hierbij is dat er ter plaatse van de montageplaats gelijk een stroombron aanwezig is.
  • Indien het gehele stort verlicht moet worden (bijvoorbeeld in geval van depot maken en strandsuppletie) is het aan te bevelen om een minimaal verlichtingsniveau van 100 lux aan te houden.
  • Verlichting op het stort kan veel gevaarlijke situaties herkenbaar maken, met name tijdens aanleggen van stortleidingen en peilwerkzaamheden.
• Dragen van reflecterende kleding.

Begripsbepaling en risico’s
Het goed kunnen communiceren met kantoor en werktuigen maar ook de communicatie tussen stortmedewerkers onderling is belangrijk voor een efficiënte bedrijfsvoering en voor de veiligheid. Dit laatste is op een stort met z ’n uitgestrektheid extra belangrijk om bijvoorbeeld bij een calamiteit direct contact te kunnen maken voor het inroepen van hulp.

Maatregelen

• Zorg voor goede communicatiemogelijkheden op/met de verschillende stortlocaties.

Risico’s
Bij het werken op droge storten kan na het opdrogen van de toplaag fijn stof en/of kwartsstof worden weggeblazen door de wind. De werknemers op deze stortlocatie kunnen het fijn stof en/of kwartsstof onder de genoemde omstandigheden in de luchtwegen krijgen door het inademen.

Maatregelen

• Zie voor verdere informatie over dit onderwerp paragraaf 21.7 "Werken in een omgeving met stof"

Toelichting
Indien er verontreinigde grond of slib verwerkt moeten worden in het stort kan dit alleen gebeuren onder specifieke omstandigheden waarbij voldaan moet worden aan de daarvoor geldende (milieu)wetgeving. Omdat dit soort projecten erg specifiek zijn vallen zij buiten het normale bestek van de Arbocatalogus. N.b. het werken in of met verontreinigde grond wordt behandeld in paragraaf 17.2.5.

Begripsbepaling en risico’s
De ultraviolette straling van de zon kan bij geregelde en langdurige blootstelling huidkanker veroorzaken. Met name de UV-B straling is hiervoor verantwoordelijk. Huidkanker heeft verschillende verschijningsvormen en kan ook in het oog of op de lippen ontstaan. Men kan aan UV-straling worden blootgesteld door directe zonnestraling maar ook via de reflectie van natuurlijke oppervlakten als zand, sneeuw, water, rots etc. Blootstelling kan zelfs gebeuren op bewolkte dagen.

Maatregelen
Onder bovengenoemde omstandigheden de volgende beschermingsmaatregelen nemen:

• Draag bedekkende kleding.
• Probeer zo veel mogelijk in de schaduw te werken;
• Vermijd zoveel mogelijk om midden op de dag in de volle zon te werken;
• Gebruik een anti-zonnebrandmiddel met een hoge beschermingsfactor; M.B. Het werkt het beste als men het elke twee uur opnieuw aanbrengt. Bescherm je lippen met een speciale crème.

N.B. Voor detailinformatie over dit onderwerp zie paragraaf 13.6.5.1 "Ultraviolette straling" .
Voor algemene informatie over lichaamswarmte, warmtebelasting zie paragraaf 13.3.4.3.2.

Verwijzing
Zie voor dit item paragraaf 15.8 “Inzet van lokale werkkrachten”

Begripsbepalingen
Ontgravingen
Onder ontgravingen worden alle graafwerkzaamheden gerekend die worden uitgevoerd onder het maaiveld niveau. Het kan hierbij dus gaan om grote oppervlakten die verdiept worden ten opzichte van het maaiveld maar het kan ook gaan om fundatieopeningen voor gebouwen (parkeergarages, kelders, kruipruimtes etc.). Verder vallen hier ook alle putten en sleuven in het aardoppervlak onder.
Afgravingen
Onder afgravingen worden alle afgravingen gerekend die worden uitgevoerd boven het maaiveldniveau. Denk hierbij aan het afgraven van dijken, heuvels, droge storten etc.
Ophogingen
Onder ophogingen worden alle ophogingen gerekend die worden uitgevoerd boven het maaiveldniveau. Denk hierbij aan ophogingen door tijdelijke uitgravingen, dijken, heuvels, droge storten etc.
Risico’s
De risico’s die zich kunnen voordoen bij ontgravingen, afgravingen en ophogingen worden behandeld onder hierna volgende paragrafen:

• afkalven, schuiven of omklappen van het talud;
• het graven van en het werken in putten en sleuven;
• omgevingsrisico's bij ontgravingen, afgravingen en ophogingen;
• bodemgesteldheid;
• verontreinigingen in de bodem;
• het vrijkomen van gevaarlijke natuurlijke gassen;
• beschadigen van kabels en leidingen;
• materieel en samenspel mens en machine;
• verlichting/communicatie;
• fijn stof/kwartsstof;
• Ultraviolette straling;
• Aantreffen van niet gesprongen explosief;

Deze risico’s worden hieronder elk afzonderlijk behandeld

Begripsbepaling
Het ophogen (waaronder het opspuiten van storten) en het afgraven van grond behoort tot de “core business” in de waterbouw. Er zitten aan het ophogen en afgraven echter grote risico's die men niet mag onderschatten. Het belangrijkste risico zijn grondverschuivingen waardoor men bedolven kan raken onder een grondmassa. De grondverschuivingen (door afkalven, schuiven of omklappen) kunnen plaatsvinden als men de helling van de taluds niet goed gekozen heeft. De veilige helling van een talud is afhankelijk van een aantal factoren waarbij de belangrijkste gevormd worden door de grondsoort, wel of niet geroerd en mogelijke trillingen (bijvoorbeeld door verkeer). Het voorschrijven van de juiste methodiek zowel voor het ophogen als afgraven dient te gebeuren door een deskundige op dit gebied. In de bedrijven binnen de Waterbouw zijn er voldoende deskundigen dus laat die deze zaken voorbereiden. N.B. Het graven van putten en sleuven zijn specifieke werkzaamheden die apart behandeld worden onder paragraaf 17.2.2.

Risico’s
Bij het afgraven, ontgraven of ophogen kunnen in de grondmassa soms hellingen ontstaan die meerdere meters hoog kunnen zijn. Bij het zich begeven in de nabijheid van de top van zo’n helling of het zich begeven op zo’n helling kunnen derden maar ook eigen medewerkers bedolven worden. Onder derden wordt hier onder andere verstaan: spelende kinderen, omwonenden, passanten en andere bezoekers. Het bovengenoemde bedelven vindt plaats door verschuivingen van grote hoeveelheid grond die door het betreden van zo’n helling of het betreden van de top of in de nabijheid van zo’n top in beweging komen (lawine effect).

Maatregelen

• Voor het vaststellen van de helling van het talud bij het afgraven, ontgraven of ophogen altijd een specialist raadplegen. Specialisten op dit gebied zijn meestal aanwezig binnen het desbetreffende waterbouwbedrijf omdat dit een “core business” is binnen de Waterbouw.
• Situaties met steile hellingen zoveel mogelijk zien te voorkomen bijvoorbeeld via een aangepaste werkmethode indien dit mogelijk is.
• Voor omheiningen/afrasteringen zie omgevingsrisico's (paragraaf 17.2.3)
• Medewerkers en derden die toegang hebben tot het werkterrein dienen beneden en achter de machines te blijven als deze bij een talud aan het werk zijn.
• Verder dienen alle werknemers goed voorgelicht te worden over dit risico en dient men via verplaatsbare afzettingen te voorkomen dat men ongemerkt te dicht bij de rand van een eventuele steile helling kan komen.
• Om de kans op bedelving te verkleinen, is het afvlakken van taluds tot een helling van maximaal 45º aan het einde van het werk, de aangewezen manier.
• Voor het vaststellen van de maatregelen bij het graven van putten en sleuven zie volgende paragraaf 17.2.2.

Verwijzingen

Verwijzingen naar wettelijk kader
AB art 3.37 Voorkomen instabiliteit

Risico’s
Zoals hierboven aangegeven worden ontgravingen, afgravingen en ophogingen vaak uitgevoerd rond het maaiveldniveau. Hierdoor kunnen derden makkelijk toegang krijgen tot zulke locaties.
Verder kunnen bepaalde grondsoorten (droog zand etc.) bij veel wind zorgen voor verstuiving.

Maatregelen

• Een van de belangrijkste maatregelen m.b.t. het afsluiten van de toegang tot de locatie is in dit geval een goede omheining/afrastering met bebording dat de toegang tot deze locaties verboden is voor onbevoegden.
• Indien na de ontgravingen, afgravingen en/of ophogingen risico's achterblijven m.b.t. de omgeving dienen de omheiningen/afrasteringen afhankelijk van de situatie voor een deel of in z'n geheel te blijven bestaan totdat het risico geweken is.
• Tijdens en indien de risico's aanwezig blijven ook na het afgraven, ontgraven en/of ophogen afzettingen regelmatig controleren.
• Eventuele zandverstuivingen kunnen worden tegengegaan door het vochtig houden van het oppervlak.

Begripsbepalingen
Voor de techniek van het ontgraven en afgraven is de samenstelling van de grondsoort grond (hard/zacht, taai/kleef, etc.) belangrijk.

Risico’s

• Verzakken van machines;
• Bij grote graafkrachten mogelijke overbelasting of (drastische) afname van productie;
• Bij slechte losbaarheid kan een deel van de inhoud van bak na het storten blijven hangen en op weg naar de volgende graafcyclus eruit vallen.

Deze risico’s worden hieronder elk afzonderlijk behandeld.

Toelichting en risico’s
Sommige grondbodems zijn zo slap dat de standaard machines er makkelijk in weg kunnen zakken. Bij deze grondbodems moet men dus zoeken naar machines, aanpassingen aan machines of hulpmiddelen waarmee men de vlaktedruk om laag kan brengen

Maatregelen

• Zoek naar machines met een lage vlaktedruk;
• Kijk naar mogelijke oplossingen via brede rupsen of banden;
• Kijk naar mogelijke oplossingen via hulpmiddelen zoals rijplaten, draglineschotten etc.
  

hydraulische graafmachine weggezakt

Toelichting en risico’s
Bij bepaalde grondsoorten kunnen grote uitgraafkrachten voor overbelasting zorgen.

Maatregelen
Zorg bij de projectvoorbereiding dat men beschikt over de juiste grondgegevens en maak hierbij de juiste machine keuze. Hiermee voorkomt dat er een machine geselecteerd wordt die eigenlijk niet geschikt is voor de job.

Toelichting en risico’s
Bij bepaalde grondsoorten kan er een behoorlijke kleefkracht zijn waardoor bijvoorbeeld de grond in een graafbak slecht lost. Hierdoor kan het voorkomen dat er delen van de bakinhoud tijdens de retourcyclus alsnog uit de bak vallen.

Maatregelen

• Houd bij het opstellen van het projectplan rekening met mogelijke kleefkrachten;
• Voorkom dat er mensen of machines in het draaibereik van de kraan kunnen komen.

Verwijzing
Zie voor dit item paragraaf 17.1.6 met hetzelfde onderwerp

Verwijzing
Zie voor dit item paragraaf 17.1.7 met hetzelfde onderwerp

Risico’s
Bij ontgravingen en afgravingen worden vaak allerlei verschillende typen machines ingezet zoals graafmachines, laadschoppen(wheelloaders/shovels), dumpers, vrachtwagens etc. Grondverzetmaterieel wordt ook steeds stiller en sneller, waardoor mensen niet op tijd bemerken dat ze kunnen worden aangereden. Het risico van het geraakt worden door een machine is hier dus erg hoog.

Maatregelen

• Het opzetten van een goede logistieke aanpak tijdens de werkvoorbereidingsfase is hierbij onontbeerlijk. Dit is niet alleen in het belang van het voorkomen van aanrijdrisico’s maar ook voor een efficiënte bedrijfsvoering.
• Voor dumpers, vrachtwagens etc rijwegen uitzetten waardoor duidelijkheid ontstaat wanneer men in de gevarenzone komt.
• In gebieden waar ook mensen heen en weer lopen zorgen voor apart aangegeven looppaden;
• Al het grondverzetmaterieel dient te zijn uitgerust met een achteruitrijdsignalering.
• Snelheden van het materieel aanpassen aan de gesteldheid van het terrein.
• Op die plaatsen waar zowel grondverzetmaterieel als mensen aan het werk zijn en waarbij dit niet te scheiden is zorgdragen voor voldoende toezicht en overzicht (degene die hiermee belast zijn kunnen dus niet volledig meewerken!);
• Bij een goede logistieke aanpak behoren er zich buiten de machinisten(operators)/ chauffeurs geen medewerkers op te houden in de graafzone en de af- en aanrijroutes.
• Zorg dat iedereen buiten z’n standaard PBM’s een fluorescerend hesje draagt zodat men gezien wordt.
• Zorg dat bezoekers begeleid worden zodat ze niet in gevaarlijke situaties kunnen komen.
• Indien er bijvoorbeeld door surveyors werkzaamheden verricht moeten worden in zo’n zone dan dienen hierover vooraf duidelijke afspraken gemaakt te worden (wanneer en onder welke omstandigheden).

Verwijzingen

Verwijzingen naar wettelijk kader

• zie leeswijzer Leeswijzer AB art. 7.17c - Stortmaterieel
  
• lijst met aanverwante wetsartikelen van leeswijzer Stortmaterieel

Verwijzing
Zie hiervoor de opmerkingen in paragraaf 17.1.8
N.b. De opmerkingen in paragraaf 17.1.8 zijn gericht op het droge stort maar zijn vaak ook van toepassing bij ontgravingen en afgravingen.

Risico’s
Bij afgravingen en soms ook bij ontgravingen kan bij droge omstandigheden fijn stof en/of kwartsstof worden weggeblazen door de wind. De werknemers op deze locaties kunnen het fijn stof en/of kwartsstof onder de genoemde omstandigheden in de luchtwegen krijgen door het inademen.

Maatregelen
Zie voor verdere informatie over dit onderwerp paragraaf 21.7

Verwijzing
Zie hiervoor de opmerkingen in paragraaf 17.1.11

Bij graafwerkzaamheden in bepaalde gebieden kan er een risico zijn dat men een nog niet gesprongen explosief aantreft.

Verwijzing
Zie voor verdere informatie hierover hoofdstuk 21.4 “Werkzaamheden waar explosieven kunnen voorkomen”